Speentjes waarom kinderen er zo aan hechten (en hoe je er liefdevol afscheid van neemt)
Krachtig en liefdevol
Speen
Een speen. Voor veel kinderen is het een vertrouwd hulpmiddel in de eerste maanden van hun leven. Het biedt rust, troost en helpt bij het slapen. Niet voor niets staat het op bijna elke babyuitzetlijst. Maar wat maakt een speentje zo belangrijk voor jonge kinderen? Wanneer is het moment gekomen om ermee te stoppen? En hoe pak je dat aan op een manier die past bij de ontwikkeling van het kind?
In deze blog lees je over de functie van de speen, de invloed ervan op de ontwikkeling en krijg je handvatten om het gebruik stap voor stap af te bouwen zonder haast, maar wel met richting.
Waarom een speen zoveel betekent
Zuigen is bij jonge kinderen een aangeboren reflex, die direct samenhangt met hun overlevingsmechanisme. Het helpt bij het drinken, stimuleert de melkproductie bij borstvoeding en ondersteunt de ontwikkeling van spieren in mond en kaak, belangrijk voor eten én spreken. Maar een speen biedt meer dan dat. Het is ook een vorm van zelfregulatie: een hulpmiddel om tot rust te komen wanneer de prikkels zich opstapelen of er onrust is.
Dat kalmerende effect komt door de herhaalde beweging die het lichaam helpt ontspannen. Voor een kind is dat gevoel van controle het zelf pakken en gebruiken van de speen vaak een fijne manier om grip te krijgen op nieuwe of spannende situaties. Ook bij het inslapen speelt dat een rol: de speen wordt deel van een vertrouwd ritueel dat helpt de dag los te laten.
De natuurlijke behoefte en de gewoonte
De eerste zes maanden is de behoefte aan zuigen het grootst. Daarna neemt deze behoefte langzaam af. Maar dat betekent niet automatisch dat ook het speengebruik stopt. Wat eerst een reflex was, wordt al snel een gewoonte. Dat onderscheid is belangrijk: de lichamelijke behoefte neemt af, terwijl de speen als vast onderdeel van de dag blijft bestaan.
Veel ouders denken dan ook dat hun kind de speen nog nodig heeft, terwijl het vaak meer gaat om gewenning dan om noodzaak.
De keerzijde van langdurig speengebruik
Hoewel een speen op jonge leeftijd veel voordelen biedt, is het goed om ook naar de mogelijke nadelen te kijken als het gebruik aanhoudt. Denk aan de ontwikkeling van het gebit en de stand van de kaak. Een open beet of een versmalde bovenkaak komt relatief vaak voor bij kinderen die langdurig een speen gebruiken. Ook de positie van de tong verandert, wat invloed kan hebben op het spreken.
Daarnaast komt bij sommige kinderen een voorkeur voor mondademhaling ontstaan. Dit kan leiden tot een drogere mond, verhoogde kans op gaatjes, terugkerende verkoudheden of op de lange termijn ademhalingsproblemen tijdens de slaap. Zelfs een verhoogd risico op middenoorontstekingen wordt regelmatig genoemd door onderzoekers, met name bij intensief speengebruik bij peuters.
Wanneer bouw je het speengebruik het beste af?
Er is zelden een ideaal moment voor ouders om te starten met afbouwen. Maar voor het kind is dat er wel degelijk. Tussen de zes en achttien maanden is het meest ideaal. In deze periode is de zuigreflex al aan het afnemen, terwijl het gewoontegedrag nog relatief eenvoudig om te buigen is.
Wacht bij voorkeur met afbouwen als er grote veranderingen op komst zijn, zoals een verhuizing, de komst van een broertje of zusje of een sprong in ontwikkeling (zoals leren lopen). Kies liever een rustige fase, waarin je zelf ruimte hebt om extra nabijheid en begeleiding te bieden.
Afbouwen in drie fases
Fase 1 Speen alleen nog bij het slapen
In de eerste twee weken beperk je het gebruik tot de slaapmomenten. De speen hoort bij bedtijd en blijft daar ook. Zodra het kind wakker wordt, haal je de speen weg en bied je iets anders aan: een knuffel, wat te drinken of een spelletje. Ben je onderweg? Zorg dan voor afleiding met liedjes, boekjes of iets om vast te houden.
Deze eerste stap vraagt vooral om duidelijkheid en herhaling. Hoe vaker je dit patroon samen doorloopt, hoe vanzelfsprekender het wordt.
Fase 2 Dutjes overdag zonder speen
In deze fase bouw je het gebruik overdag verder af. Dutjes zonder speen zijn vaak lastig, dus zorg voor een rustig en voorspelbaar slaapritueel. Denk aan voorlezen of een liedje. Troost bij weerstand op andere manieren: met je stem, een hand op de borst, of even vasthouden. Belangrijk is dat je niet terugvalt op de speen, maar wel beschikbaar blijft.
Fase 3 Helemaal zonder speen
Tijd voor de laatste stap: het definitieve afscheid. Kies een moment waarop je een paar rustige dagen in het vooruitzicht hebt. Sommige kinderen hebben baat bij een klein ritueel, de speen meegeven aan een knuffel, in een doosje doen of ‘opsturen’.
Bij jongere kinderen volstaat het weghalen en uitleggen.
Voor de nachten geldt: blijf dichtbij, wees beschikbaar en benoem de gevoelens. Het kind mag boos of verdrietig zijn. Jouw kalmte en aanwezigheid zijn in deze dagen extra belangrijk. Laat merken dat je ziet hoe moeilijk het soms is en prijs elke kleine stap vooruit.
Tot slot
Afbouwen hoeft geen strijd te zijn. Door met aandacht en in kleine stappen te werken, help je kinderen hun vertrouwde hulpmiddel los te laten en ontdek je samen nieuwe manieren van troost en rust. En dat is misschien wel de mooiste les die je in dit proces kunt meegeven:
Veiligheid zit niet in een voorwerp, maar in contact, nabijheid en vertrouwen.
Samen de Speen Afbouwen: Jouw Stappenplan
Merk je dat het tijd is om de speen vaarwel te zeggen? Geen zorgen, je bent niet alleen! Wij hebben een duidelijk stappenplan en een handig schema voor je klaarliggen om de speen op een krachtige én liefdevolle manier af te bouwen.
Ons schema is specifiek ontworpen om je te begeleiden bij het proces. Je vindt alle details in de Gratis downloads op de website www.kinderbegeleider.nl
Ons stappenplan hielp al veel ouders de speen soepel af te bouwen – stap voor stap en zonder strijd
Meer Hulp Nodig?
Kom je er niet helemaal uit of heb je specifieke vragen over jouw situatie? Aarzel dan niet en neem contact met ons op info@kinderbegeleider.nl We helpen je graag verder met persoonlijk advies.
