Bijten in de opvang

suzanne van kinderbgeleider.nl • 10 juli 2025

Een natuurlijke fase

Two young boys are playing with toys at a table.

Vanuit de basis: waarom kinderen bijten

In de vroege ontwikkeling van baby’s en peuters speelt de mond een centrale rol. In de zogenaamde orale fase ontdekken jonge kinderen de wereld letterlijk met hun mond. Alles wordt verkend: speelgoed, knuffels, eten  maar ook handen, armen en andere kinderen. Niet voor niets zorgen volwassenen ervoor dat kleine of breekbare voorwerpen buiten bereik liggen.

Wanneer de eerste tandjes doorkomen, is deze orale fase nog niet voorbij. Integendeel, het bijten krijgt nu een nieuwe betekenis.

 Kinderen ontdekken dat bijten een directe reactie oproept bij de ander. Soms merken ze zelfs dat ze door te bijten iets kunnen bereiken, zoals het verkrijgen van bijvoorbeeld speelgoed. Bijten kan dus functioneel zijn, naast sensorisch en expressief.


Bijten als uiting van emoties

Een andere belangrijke reden voor bijtgedrag is het uiten van frustratie of overweldigende emoties. Bijten werkt op die momenten als een ontlading. Aangezien jonge kinderen hun emoties nog niet goed kunnen reguleren en zich vaak nog niet (voldoende) verbaal kunnen uitdrukken, grijpen ze terug op wat wél werkt. En bijten… werkt.

Het lijkt misschien ver gezocht, maar zelfs volwassenen bijten, figuurlijk dan. Denk maar aan momenten van extreme spanning. We bijten op onze lip, klemmen onze kaken op elkaar of voelen onze tanden op elkaar schuiven van woede. Het verschil? Wij hebben geleerd onze impulsen te beheersen. Kinderen nog niet.


Herkenbare casus uit de praktijk

Casus:
Liam (2 jaar en 3 maanden) speelt in de bouwhoek met blokken. Emma (2 jaar) wil meedoen en pakt een blok van Liam af. Liam gilt, rent op haar af en bijt haar in de arm. Emma huilt hard. De pedagogisch
medewerker is geschrokken, stelt Emma gerust en verzorgt haar arm. Liam kijkt afwachtend en lijkt verbaasd over de impact van zijn actie.

Analyse:
Liam uitte zijn
frustratie met een bijtactie, omdat hij nog niet in staat is zijn emoties onder woorden te brengen. Emma werd hierdoor gekwetst, zowel lichamelijk als emotioneel. Beide kinderen hebben begeleiding nodig: Emma in haar troost en herstel, Liam in het begrijpen van grenzen en emoties.


Wat kun je doen bij bijtincidenten?

1. Blijf rustig en professioneel

Een bijtincident roept vaak heftige emoties op bij de betrokken kinderen én volwassenen. Het is begrijpelijk dat je je boos, machteloos of zelfs schuldig voelt. Toch is het belangrijk om je eigen emoties bewust te reguleren. Jouw reactie bepaalt mede de beleving van het kind én hoe het incident verder verloopt.

2. Reageer krachtig en kort

Zeg direct en duidelijk:

“Bijten mag niet. Dat doet pijn.”

Je veroordeelt het gedrag, niet het kind. Benoem de impact zonder te dramatiseren. Richt je vervolgens op het kind dat gebeten is:

“Ik zie dat je in je arm gebeten bent. Dat doet pijn, hè? Je moet er ook van huilen. Kom, we gaan het even koelen.”

Volg de richtlijnen van de kinder-EHBO voor verzorging.

3. Geef aandacht aan het slachtoffer

Door je eerst te richten op het kind dat pijn heeft, leer je het bijtende kind indirect dat bijten geen effectieve manier is om aandacht te krijgen. Je voorkomt dat het negatieve gedrag per ongeluk beloond wordt.

4. Later: reflecteer met het bijtende kind

Wanneer het moment rustig is, kun je kort met het bijtende kind in gesprek gaan. Sluit aan bij de beleving van het kind:

“Ik zag dat je boos werd toen Emma jouw blok pakte. Je wist niet wat je moest doen, hè? Je wilde het terug. Maar bijten is niet oké. Dat doet pijn. Wat kunnen we de volgende keer doen als je boos bent?”

Zo help je het kind begrijpen wat het voelde, wat het deed, en wat het anders kan doen. Denk samen in oplossingen:

  • Stampen op de mat als uitlaatklep.

  • Een knuffel aanduiden als frustratie-uitlaat.

  • Leren om te zeggen “nee” of hulp vragen.

Stem de aanpak af op de oorzaak van het gedrag (frustratie, onmacht, contact zoeken, zintuiglijke prikkelbehoefte) én de ontwikkelingsfase van het kind.


Voorkomen is beter dan bijten

Hoewel niet alles te voorkomen is, kun je met goede observatie en begeleiding veel situaties vóór zijn. Let op signalen van spanning, vermoeidheid of overprikkeling. Bied alternatieven aan voor spanning en help kinderen bij het oefenen van sociale vaardigheden.

Een veilige omgeving is er niet één zonder bijtincidenten, maar wel één waarin we ze begrijpen, begeleiden en voorkomen waar mogelijk.


Tot slot
Bijten is gedrag dat hoort bij de ontwikkeling. Het vraagt van ons als opvoeders en pedagogisch professionals een combinatie van kennis, empathie en doordachte actie. Door begrip te tonen, consequent te handelen en kinderen te helpen hun emoties te leren kennen en uiten, bouwen we samen aan een veilige en warme opvangomgeving.


Wil je meer informatie of heb je een specifieke hulpvraag over het gedrag van jonge kinderen?
Stuur gerust een bericht


 info@kinderbegeleider.nl
www.kinderbegeleider.nl

door suzanne van kinderbegeleider.nl 23 juli 2025
opvoeden met grenzen en verbinding
door Suzanne van KInderbegeleider.nl 16 juli 2025
De vakantie is begonnen. Geen stress, geen ochtendhaast, eindelijk ruimte voor ontspanning. Een kop koffie in de zon, terwijl de kinderen zich vermaken met hun speelgoed. Dat is vaak de verwachting. Toch ziet de praktijk er regelmatig anders uit. Kinderen raken snel verveeld, vragen om schermtijd of lijken nergens zin in te hebben. Soms komt er boosheid, verdriet of dwars gedrag bij kijken. Dit kan zorgen voor spanning in huis. Ouders vragen zich af: waar komt dit vandaan? Herkenbaar? Je bent niet de enige. In deze blog lees je waarom vakantie soms juist voor onrust zorgt bij kinderen en hoe je daar als ouder mee om kunt gaan, op een manier die werkt voor jullie allebei. Veranderde routine Tijdens school- of opvangweken zijn er vaste momenten en duidelijke verwachtingen. Voor jonge kinderen (0–6 jaar) is die structuur een belangrijke bron van veiligheid. In de vakantie valt dit weg, en komen er andere prikkels voor in de plaats: uitjes, logeerpartijtjes, wisselende slaaptijden of nieuwe omgevingen. Dat vraagt veel van hun vermogen tot verwerken en schakelen. Wat helpt in die vakantieweken?  Benoem wat je ziet Als je kind begint te zeuren of dwars doet, helpt het om te verwoorden wat er speelt. Bijvoorbeeld: “Je weet even niet wat je wilt doen. Dat is lastig. Zullen we samen iets kiezen?” Door gevoelens te erkennen, voelt je kind zich gezien. Dat maakt het makkelijker om emoties te verwerken. Positieve aandacht, ook tussendoor Juist buiten de momenten van strijd is positieve aandacht belangrijk. Een knuffel, samen een boekje lezen of gewoon even écht contact het hoeft niet lang te duren. Die kleine momenten geven je kind het gevoel: ik hoor erbij, ik word gezien. En dat zorgt voor een stevigere basis. Duidelijke grenzen én ruimte om te kiezen Kinderen hebben behoefte aan duidelijke grenzen dat geeft rust. Binnen die grenzen helpt het om keuzes aan te bieden. Bijvoorbeeld: “Je mag kiezen: wil je nu kleien of met de auto’s spelen?” Zo geef je je kind regie en het gevoel van autonomie Vakantieroutine met herkenbare momenten Een vakantie hoeft niet strak gepland, maar voorspelbare momenten helpen wel. Denk aan een vast ochtendritueel, op vaste tijden eten, of een rustige pauze in de middag. Zo krijgt de dag een herkenbare vorm en kunnen kinderen beter omgaan met alles wat op hen afkomt. Vertel wat er komt Vooruitkijken geeft houvast. Benoem wat er gaat gebeuren, en hoe lang iets nog duurt: “Na het fruit gaan we naar de speeltuin. Nu heb je nog een halfuurtje om te spelen. Kijk maar naar de klok, als de wijzer bovenaan staat is het tijd” Zo weet je kind wat het kan verwachten, en wordt schakelen makkelijker. Extra inspiratie voor rustige én leuke dagen Activiteitenpot Schrijf eenvoudige activiteiten op kaartjes zoals koekjes bakken, tekenen of een boekje lezen en laat je kind er eentje kiezen. Makkelijk én leuk. Verrassingsbak Een mand of doos met verkleedspullen, blokken, knutselmateriaal of natuurschatten nodigt uit tot spelen. Door het regelmatig te wisselen, blijft het spannend. Laat verveling er ook zijn Niet elk moment hoeft ingevuld. Juist uit verveling ontstaan soms de mooiste spelmomenten. Geef het de ruimte ook als het even stroef begint maar begeleid en ondersteun je kind wel. Zoek samen een oplossing. Houd ruimte in de planning Een dag vol uitjes is vaak vermoeiend. Wissel drukke en rustige dagen af. Een ochtendje naar het strand of bos vraagt meer energie dan een hele dag in een pretpark. Eén-op-één aandacht Korte momenten van onverdeelde aandacht maken een groot verschil. Tien minuten per dag, waarin het kind de regie heeft over het spel, versterkt de band en geeft zelfvertrouwen. Realistische verwachtingen & positieve aanmoediging Richt je complimenten op de moeite die je kind doet: “Wat knap dat je bleef proberen, ook al was het moeilijk.” Dat stimuleert doorzettingsvermogen. En vergeet niet: voor een peuter is tien minuten geconcentreerd spelen al een hele prestatie. Tot slot De vakantie is een tijd om samen te zijn en even uit het gewone ritme te stappen. Maar juist jonge kinderen hebben dan behoefte aan een nieuwe vorm van duidelijkheid. Door te zorgen voor herkenning, verbinding en haalbare verwachtingen, ontstaat er meer rust voor het kind én voor jou als ouder of opvoeder. En dat maakt de vakantie pas écht ontspannen.
door Suzanne van Kinderbegeleider.nl 2 juli 2025
Krachtig en liefdevol
A poster that says restaurant on it
door Suzanne van Kinderbegeleider.nl 25 juni 2025
Spelenderwijs de wereld ontdekken
door Suzanne van Kinderbegeleider.nl 19 juni 2025
Meer dan spel – hoe rollenspel de basis legt voor groei
door Suzanne van KInderbegeleider.nl 12 juni 2025
Hoe liefdevolle zorg bij baby's bijdraagt aan zelfstandigheid
Een close-up van een persoon die de hand van een kind vasthoudt.
door suzanne van kinderbegeleider.nl 5 juni 2025
Waarom jokken jonge kinderen en hoe stimuleer je eerlijkheid zonder schaamte of angst? Dit artikel duikt in de complexe wereld van jokken bij peuters en kleuters en biedt praktische tips voor opvoeders. Leer hoe je constructief omgaat met leugentjes, emoties erkent en samen met je kind tot oplossingen komt. Ontdek hoe je de band met je kind behoudt en tegelijkertijd het belang van eerlijkheid benadrukt, zelfs als de emoties hoog oplopen.
door suzanne van kinderbegeleider.nl 29 mei 2025
Waarom ik soms bewust níet ingrijp als kinderen risico’s nemen
door Suzanne van kinderbegeleider.nl 22 mei 2025
Inzichten & Oplossingen
door suzanne van kinderbegeleider.nl 19 mei 2025
Hoe Herken Je Je Eigen Frustratie Als Opvoeder – En Wat Kun Je Eraan Doen?